Sofizm Nedir?
Sofistler, M.Ö. 5. yüzyılda felsefeyi topluma kazandıran kişiler olarak bilinmişlerdir. Sofistler aslında kuşkucu düşüncenin temellerini atarak bu düşünceleri geliştirmiş ve sonrasında ise geliştirmiş olduğu düşüncenin düşünürleri olarak tarihte yer almışlardır. Sofist ifadesi, köken olarak Yunanca ‘’sophos’’ yani bilge ve zeki sözcüğünden türemiştir. Sofistler daima öğrenmeyi ve öğretmeyi gerçekleştirmek adına dünyadaki ruhlarını insanlara anlatmak ve bunu yaymak için kullanmışlardır. Bu nedenle aslında Sofistler öğrenmenin ve öğretmenin en temel unsuru olarak bilinmişlerdir.
İlk Sofistlerin aslında toplumda büyük bir saygınlık gördüğünü söylemek mümkündür fakat ‘’sofist’’ denildiği zaman felsefede olumsuz bir anlam yarattığını söylememiz mümkündür. Aslında bunun temel sebebi dönemin en ünlü filozofları olan Platon, Sokrates ve Aristoteles’in Sofistlere karşı gösterdiği mücadeleden kaynaklandığını açıkça felsefenin tüm unsurları belirtmektedir. Sofist filozoflar, sürekli bu düşünürler tarafından eleştiriye maruz kalmışlardır. Bunun temel nedeni aslında Sofistlerin para karşılığı ders vermelerinden kaynaklanmaktadır. Bu nedenle de aslında ağır eleştirilerin hedef noktası olmuşlardır. Bu da felsefe tarihinde ‘’erdemin öğretilir olup olmadığı hakkında soruların sorulmasına’’ neden olmuştur.
Sofistler aslında ücret karşılığında astronomi, müzik ve matematik alanında dersler vermişlerdir. Fakat bunun yanı sıra o dönem içerisinde Atina’da halk meclislerinde ve mahkeme salonlarında kullanılmak doğrultusunda siyaset yapma ve etkileyici konuşabilme bilgisini sahip olduklarını söyleyebilmemiz mümkün kılınmaktadır. Bu nedenle aslında Sofistler tarihin en önemli avukatları olmuşlardır denilmesi en doğru kavram olmaktadır.
En durumlardan bir tanesi, Platon; Sofistlerin aldatmak veya yanıltmak için aç gözlü ve güç peşinde koştuklarını düşündüğü eğitmenler olarak görmesidir. Bu nedenle Sofistlerin en ünlü başarısı olan Gorgis’ı fazlasıyla küçümsemiştir.
Sofizm, pratikliği ve tartışmayı öğretebildiği için gerçeği saptırabilen olarak görülmüştür. Bunun nedeni öğrencilerine tartışmanın en akıllıcasını öğretmesinden kaynaklanmaktadır.
Thales sonrası dönemde Sofizm daha fazla yaygınlaşmıştır. Özellikle Sofizm akımının öncüsü Protagoras, insanı her şeyin her madde ve varlığın hatta ruhun temeli olarak tanımlamıştır. Evrenle ilgili cevaplar asla merak unsuru değildir, insana pratik hayatta daima fayda sağlamaktadır. Bu nedenle Protagoras; dünyayı tanımak için büyük çabalar sarf edip bilgi edinememektense idealist tutumun her zaman fayda sağlayacağı görüşünde olmuştur.
Sofistlerin tutunduğu durum daha sonrasında ‘’güzel ve şaşalı sözler söyleme sanatı’’ olarak tarihte yerini almıştır.
Sofizm, Aristoteles ve Platon tarafından asla benimsenmemiştir. Bunun asıl nedeni sofizm akımının yanıltma amacı ile tasarlanmış düşünceler olduğuna inanmış olmalarından kaynaklanmaktadır. Yani Sofizm insanın kendisini hedef olarak benimsediği için insan davranışları üzerine geliştirilmiştir. Bu nedenle de mevcut sorundan yeni bir soru çıkartabilme gücüne sahiplerdir dememiz mümkündür. Platon ve Aristoteles bilginin yanıltıcı gücünü benimsemek istememişlerdir.
Sofizm aslında Atina demokrasisinin tamamen yen bir türden eğitime duyduğu pratik gereksinim üzerine gerçek bir belirleyici olarak çıkmış bulunmaktadır. Bu nedenle de ‘’Yunan Aydınlanması’’ tabiri tam olarak Sofizmden kaynaklanmaktadır.
Sofistlerin Özellikleri
Sofistler doğruluğun ve aynı zamanda bilginin insandan insana değiştiğini belirtmişlerdir. İyilik ve kötülük gibi kavramlar da insandan insana değişmektedir görüşünü savunmuşlardır.
Bu nedenle de Sofistler, bilgi, düşünce ve değerler alanında görecelik ve kuşkuculuk felsefesini ortaya çıkarmışlardır.
Sofistlerin bir diğer önemli özelliği ise, daima her şeyi akıl süzgecinden geçirerek ortaya bir fikir çıkarmalarıdır.
Son olarak en önemli özelliklerinden biri ise, Sofistler bir önceki filozoflar gibi sadece doğaya odaklanmamıştır, doğadan insana aklın ve bilincin kaymasını savunarak odak noktanın insanların özneye yönelmesinin felsefenin odak noktası olarak bilinen doğadan insana kaymasının da altını çizmişlerdir.
Felsefe ile ilgili benzer yazılarımızı okumak ister misiniz?
